Aleksandrowska 20
Bałuty, Teofilów. Kapliczka ukryta między drzewami w pobliżu bloków. Stan bardzo dobry, zadbana i odmalowana.
Bałuty, Teofilów. Kapliczka ukryta między drzewami w pobliżu bloków. Stan bardzo dobry, zadbana i odmalowana.
Widzew, Sikawa. Kapliczka przy skrzyżowaniu ulic. Murowana bryła ze zdobieniami. Obiekt raczej zaniedbany, obecny w tym miejscu od wielu lat.
Polesie, Zdrowie. Kapliczka nadrzewna zlokalizowana na skraju Rezerwatu Przyrody Polesie Konstantynowskie. Obiekt ogrodzony.
[Marcin Wolniewicz[i]/ 10.2021] Jak wszystkie przedmioty kultury, krzyże i kapliczki funkcjonowały jednocześnie w kilku systemach znaczeń. Z punktu widzenia fundatora były wyrazem jego intencji – wotywnej, jeśli chciał o coś prosić tę siłę, do której się zwracał, dziękczynnej, jeśli chciał wyrazić wdzięczność za spełnienie jego poprzednich próśb, przebłagalne, jeśli chciał zadośćuczynić za swoje winy. Ten ostatni motyw wskazywał już na społeczne znaczenie jego aktu, ponieważ o przebaczenie prosił nie tylko Tego, którego przykazania złamał, ale i członków społeczności, którzy – jak w przypadku średniowiecznych krzyży pokutnych – mogliby wywrzeć na nim zemstę. Aktualniejszym dzisiaj motywem społecznym jest z pewnością chęć… Czytaj dalej »Krzyże i kapliczki w tradycyjnej kulturze wiejskiej
Poniższe zestawienie ma charakter prowizoryczny. Opiera się na analizie dokumentacji fotograficznej łódzkich kapliczek, wykonanej w czasie realizacji projektu „Kapliczki miejskie – zapomniane dziedzictwo kulturowe” w październiku 2021 r. Zestawienie to będzie sukcesywnie uzuełniane. Uwzględniono w nich nie tylko „gospodarzy” kapliczek, a więc figury lub obrazy znajdujące się w skrzynkach i niszach kapliczek, ale także „gości”, czyli wizerunki umieszczone w ich najbliższym otoczeniu (wplecione w kwiaty, wstawione do ogródka itd.). Praktyka ta, nawiasem mówiąc, mieści się w tradycyjnym obcowaniu z kapliczkami i krzyżami podróżnymi, których sakralność „przyciągała” pamiątki z pielgrzymek, a także stare lub zniszczone dewocjonalia, dotąd przechowywane w domu (zob.… Czytaj dalej »Patroni i ikonografia łódzkich kapliczek
Widzew, Widzew Wschód. Kapliczka znajduje się w pobliżu wejścia na dworzec PKP Łódź Widzew. Jest to kapliczka dziękczynna za narodziny dziecka.
Choć dzisiaj tak ściśle związane z chrześcijaństwem, krzyże i kapliczki mają długą historię przedchrześcijańską. W przypadku krzyża chodzi nie tylko o znane od XI w. p.n.e. narzędzie okrutnejkary śmierci, której ok. 33 r. poddany został Jezus Chrystus, ale także o znany już w neolicie znak,którego późniejsza bogata symbolika musi przychodzić na myśl, gdy mówimy o krzyżu chrześcijańskim. Wśród ludów pierwotnych powszechnie uchodził za drzewo/oś świata, w starożytnym Egipcie anch (krzyż hieroglificzny z uchwytem, zobacz: http://sacotwock.pl/index.php/inwazja-neopoganstwa/102-symbol-anch-krzyz-egipski) uważano za symbol życia ziemskiego i pozagrobowego, w starożytnym judaizmie litera tau (T) jako wyraz przynależności do Jahwe pełniła funkcje apotropaiczne, czyli chroniła przed złem,… Czytaj dalej »Parę słów o historii i współczesności krzyży i kapliczek w Polsce
J. Adamowski, Kategoria przestrzeni w folklorze : studium etnolingwistyczne, Lublin 1999. B. Baranowski, Echa „Żywotów świętych” w folklorze południowej części byłego województwa łódzkiego, „Łódzkie Studia Etnograficzne”, T. 19 (1977), s. 47-100. B. Baranowski, Z badań nad ludową recepcją żywotów świętych, „Lud”, T. 54 (1970), s. 87-114. B. Baranowski, Ze źródeł pierwiastków hagiograficznych w życiu religijnym wsi w drugiej połowie XIX i w początkach XX w., „ZN UŁ”, seria 1, nr 76, 1971, s. 105-127. M. Brensztajn, Krzyże i kapliczki żmudzkie : materyały do sztuki ludowej na Litwie, „Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne”, t. 9, 1907, s. 3-16. A. Białczak, Kapliczki i… Czytaj dalej »Kapliczki i krzyże: literatura polecana (wybrane)
LITERATURA RODZIMA Kapliczki i krzyże w miejskim krajobrazie Warszawy, A. RÓŻAŃSKA-MAZURKIEWICZ, M. KACZYŃSKA ZOBACZ Kapliczki i krzyże w nadodrzańskim krajobrazie kulturowym – nośnik tradycji, M. WITEK, W. WITEK ZOBACZ Kapliczki i krzyże w krajobrazie owartym i zurbanizowanym Wielkopolski, A. RYDZEWSKA, A.WILKANIEC ZOBACZ Kapliczki, krzyże, upamiętnienia na pomorzu zachodnim, M. WITEK, W. WITEK ZOBACZ Kapliczki przydrożne z Nadrzecza. Studium historyczno-społeczne, K. GARBACZ ZOBACZ Krzyże milczące, kapliczki przydrożne i znaczenie społecznej nostalgii, D. RANCEW-SIKORA ZOBACZ Wielokulturowy wymiar kapliczek i krzyży przydrożnych, L. PAWELEC ZOBACZ LITERATURA ANGLOJĘZYCZNA Cities Hosting Holy Shrines: The Impact of Pilgrimage on Urban Form, H. MAROUFI, E. ROSSINA ZOBACZ… Czytaj dalej »Kapliczki i krzyże: artykuły dostępne on-line (wybrane)
Myśląc o łódzkich miejskich kapliczkach, warto przyjrzeć się ich lokalizacji w kontekście rozwoju miasta i wchłaniania okolicznych wsi. Bardzo szybko mozna dojść do wniosku, że typowo „miejskich” kapliczek mamy niewiele. Przeważająca część, to ślad dawnych podłódzkich wsi. Łódź w swoich granicach administracyjnych rozciąga się obecnie na obszarze o powierzchni 293,25 km2. W 1821 roku, u progu rozwoju naszego miasta jako osady fabrycznej jego powierzchnia wynosiła 12,44 km2. Zatem w ciągu dwustu lat terytorium Łodzi powiększyło się ponad dwudziestotrzykrotnie! W toku rozwoju przestrzennego Łódź wchłonęła około stu różnego rodzaju miejscowości: wsi, kolonii, majątków, folwarków, osad młynarskich i karczmarskich. Proces wchłaniania, czyli urbanizacji przestrzennej:… Czytaj dalej »Krótka historia rozwoju Łodzi